Sve što treba znati o freonu: Od rashladnih uređaja do ekoloških izazova
U današnjem svetu, freon je postao neizostavan deo naših života, prisutan u brojnim uređajima za rashlađivanje. Ipak, njegova upotreba i uticaj na okolinu izazivaju sve veću pažnju i razmatranje.
Šta je freon?
Ako niste stručnjak ili profesionalac koji se svakodnevno susreće sa ovom supstancom, prva asocijacija koja vam verovatno pada na pamet su rashladni uređaji. I u pravu ste! Freon, bezbojna i bezmirisna supstanca, široko se koristi u frižiderima, zamrzivačima i klima uređajima.
Interesantno je da je freon prvobitno bio registrovan kao originalni brend, ali se vremenom ime proširilo na celu grupu proizvoda. Početkom 20. veka, američka kompanija E.I. du Pont de Nemours & Company (poznata kao DuPont) razvila je i pustila u prodaju freon nakon višedecenijskih istraživanja. Slična priča desila se i sa drugim proizvodima kao što su najlon, neopren, likra, teflon, koji su takođe proizvedeni od strane istog giganta ili njegovih povezanih kompanija.
Freoni su jednostavna i stabilna organska jedinjenja bazirana na fluoru i ugljeniku, koja mogu biti u gasovitom ili tečnom stanju. Pored toga što su bez mirisa i boje, karakteriše ih i nezapaljivost, nekorozivnost i niska toksičnost. Ovi spojevi se koriste u različitim aplikacijama, uključujući rashladne uređaje, aerosol boce (raspršivače) i u industrijskim postrojenjima, za razne tehničke i tehnološke svrhe.
- Kako freon hladi?
Jednostavno objašnjenje izgleda ovako. Kada temperatura u prostoriji poraste, termostat na klima uređaju aktivira kompresor. Kompresor stavlja gasoviti freon pod pritisak, što ga brzo zagreva. Nakon toga, kroz cevovode prolazi i prelazi u tečno stanje, zatim isparava, stvarajući gas niskog pritiska i oslobađajući hladnoću koja hladi vazduh i vraća ga u prostoriju.
Nedostatak freona ili “curenje freona,” na šta se korisnici često žale, može uzrokovati probleme u radu rashladnih uređaja. U takvim slučajevima, serviser mora da dođe, proveri instalaciju, izvrši popravku i ponovo napuni uređaj.
Freoni su postali poznati javnosti i kao supstance koje štete ozonskom omotaču Zemlje. Čak su označeni kao glavni uzročnici ozonskih rupa, koje propuštaju opasno UV zračenje Sunca, što povećava rizik od raka kože i ima negativan uticaj na životnu sredinu. U mnogim razvijenim zemljama, ograničenja su uvedena u upotrebu freona, pa čak i zabrane, dok se istražuju ekološki prihvatljivije alternative koje bi mogle zameniti ove supstance.
- Koje vrste freona se koriste u Srbiji?
U Srbiji se danas koristi nekoliko vrsta freona. Na primer, freon R134A se najčešće koristi za auto klime, dok se freoni R407c i R410A nalaze u novijim kućnim klimama. Stariji modeli kućnih klima koriste freon R22, dok se freon R600a koristi u novijim frižiderima i zamrzivačima, a freon R404 se koristi u većim rashladnim sistemima.
- Da li freon utiče na zdravlje?
Nameće se pitanje, da li je freon opasan po zdravlje ako “iscuri” u kući? Na sobnoj temperaturi, freon je u gasovitom stanju. Udisanje malih količina freona u prostoriji ne predstavlja neposrednu opasnost, niti ima dugoročne posledice. Međutim, direktno udisanje većih količina freona može smanjiti unos kiseonika u pluća, izazvati vrtoglavicu, glavobolju, nepravilan rad srca i uznemiriti osobu.
